HISTORIA KATEDRY STRATEGICZNEGO ROZWOJU (KATEDRY EKONOMIKI PRZEDSIĘBIORSTW) 

W latach 1992 - 2018 r. funkcję kierownika Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw pełnił  Prof. dr hab. Jerzy Bieliński (na zdjęciu po prawej), od 2018 r. objął to stanowisko dr hab. Paweł Antonowicz, prof. UG. 
Zdjęcie wykonane na Konferencji Naukowej z cyklu Zarządzanie Wartością - Szwecja, wrzesień 2018 r.

Początki Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw związane są z historią Wyższej Szkoły Handlu Morskiego (WSHM) oraz Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie (WSE), która weszła w skład powołanego w 1970 r. Uniwersytetu Gdańskiego. Problematyki, którą zajmują się obecnie pracownicy Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw można doszukiwać się w działalności pracowników związanych z wymienionymi uczelniami i kierunkami studiów. W powołanej w 1946 roku WSHM zajęcia z przedmiotu „Towaroznawstwo ogólne” prowadził Prof. T. Pierzchalski,  który w 1947 r. stworzył Katedrę Technologii i Towaroznawstwa, kierując nią potem do roku 1975. W 1970 roku Katedrę przekształcono w Zakład Technologii Produkcji Przemysłowej i Ładunkoznawstwa (którym do roku 1989 kierował prof. Z. Pawlak), w 1993 – w Zakład Towaroznawstwa i Technologii, zaś w 2005 – w Zakład Zarządzania Jakością i Środowiskiem, funkcjonujący w ramach Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw.

W WSE, kontynuatorce WSHM, w 1963 roku w ramach kierunku Przemysł utworzono cztery jednostki organizacyjne (Katedrę Ekonomiki Przedsiębiorstw, kierowaną przez Prof. A. Czermińskiego, Katedrę Ekonomiki Przemysłu Okrętowego - Prof. dr K. Wandelta, Katedrę Ekonomiki Przemysłu Rybnego - Prof. J. Wojewnika oraz wspomnianą wyżej Katedrę Technologii i Towaroznawstwa - Prof. T. Pierzchalskiego), które zajmowały się szeroko pojętą problematyką ekonomiki przedsiębiorstw. Jak wynika z nazw tych jednostek, pracownicy ww katedr zajmowali się przede wszystkim problemami funkcjonowania przedsiębiorstw w układzie branżowym, w tym głównie przedsiębiorstw sektora morskiego.

Problemy te były nie tylko elementem prac badawczych, ale także przedmiotem wielu wykładów i seminariów, związanych z przemysłem okrętowym, rybnym oraz technologią produkcji.

W 1968 roku, w WSE dotychczasowy Wydział Morski uległ likwidacji a w jego miejsce powołano dwa wydziały: Wydział Przemysłu i Wydział Transportu Morskiego. Powstanie w 1970 roku Uniwersytetu Gdańskiego spowodowało dalsze zmiany organizacyjne. Polegały one między innymi na zmianie nazw dotychczasowych wydziałów na: Wydział Ekonomiki Produkcji i Wydział Ekonomiki Transportu a także na likwidacji funkcjonujących katedr i powołaniu instytutów.

Konsekwencją utworzenia takiej struktury organizacyjnej Uczelni było powołanie w ramach Wydziału Ekonomiki Produkcji (w 1970 roku) Instytutu Ekonomiki Przemysłu. Jego dyrektorem został Prof. J. Wojewnik (zastępcą był Prof. A. Czermiński). W ramach Instytutu utworzono zakłady: Ekonomiki Przemysłu, Ekonomiki Przemysłu Okrętowego, Ekonomiki Przemysłu Rybnego, Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw, Technologii Produkcji Przemysłowej i Ładunkoznawstwa. W 1973 roku Instytut Ekonomiki Przemysłu zmienia nazwę na Instytut Ekonomiki i Organizacji Produkcji. Jednocześnie wyodrębniony zostaje, na bazie pracowników istniejącej w WSE Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw, Instytut Organizacji i Zarządzania, którym kieruje Prof. A. Czermiński. W tym okresie pracownicy Instytutu Ekonomiki i Organizacji Produkcji zajmują się szeroko rozumianą ekonomiką przemysłu oraz ekonomiką przedsiębiorstw. Instytut rozwija się, powstaje nowa specjalność naukowa i dydaktyczna. Jest nią ekonomika budownictwa. W późniejszym okresie utworzona zostaje specjalizacja w zakresie ekonomiki usług, która wyodrębnia się w samodzielną Katedrę Ekonomiki Usług. Po wielu latach pracownicy zaangażowani w rozwój Instytutu utworzyli prywatną Wyższą Szkołę Turystyki i Hotelarstwa.

W 1992 roku, po odejściu na emeryturę Prof. J. Wojewnika, pracownicy Instytutu zwrócili się do ówczesnego Rektora Prof. Z. Grzonki z wnioskiem o likwidację Instytutu i powołanie w jego miejsce trzech katedr: Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw - pod kierunkiem Prof. J. Bielińskiego, Katedry Inwestycji pod kierunkiem Prof. K. Dziworskiej i Katedry Marketingu pod kierunkiem Prof. W. Żurawika. Wniosek ten został pozytywnie rozpatrzony.

Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw rozpoczęła swoją działalność 1 października 1993 roku, w ramach zmieniającego także w tym samym roku nazwę Wydziału Ekonomiki Produkcji na Wydział Zarządzania. W Katedrze utworzone zostały cztery zakłady: Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw (pod kierownictwem Doc. dr hab. L. Pawłowicza), Zakład Ekonomiki Małej Firmy (kierowany przez Prof. D. Czykier Wierzbę), Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw Okrętowych (pod kierownictwem Prof.J. Bielińskiego) oraz Zakład Towaroznawstwa i Technologii (pod kierownictwem Prof. W. Nierzwickiego), który w roku 2005 zmienia nazwę na Zakład Zarządzania Jakością i Środowiskiem.

W latach 90. pracownicy Katedry koncentrowali swoje badania wokół treści przedmiotu „Ekonomika przedsiębiorstw”, która stała się specjalnością prowadzoną przez trzy Katedry: Ekonomiki Przedsiębiorstw, Inwestycji i Marketingu.

Ważnym wydarzeniem w historii Katedry był wybór (w 1993 roku) Prof. W. Nierzwickiego na Dziekana Wydziału Zarządzania UG. Na uwagę zasługuje fakt, że wielu pracowników Katedry było zaangażowanych również w prace w innych instytucjach. Prof. L. Pawłowicz od 1990 r. pełnił funkcję wiceprezesa zarządu Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową, a od 1992 roku - dyrektora Gdańskiej Akademii Bankowej. W GAB pracowała także i pełniła ważne funkcje kierownicze dr M. Czerwińska (z-ca Dyrektora GAB i Dyrektor Obszaru Badawczego). Prof. J. Bieliński w ramach współpracy z Ministerstwem Przemysłu (później Ministerstwem Gospodarki) realizował duży projekt pod nazwą „Studium restrukturyzacji przemysłu okrętowego” oraz uczestniczył w negocjacjach Światowego Porozumienia Okrętowego w ramach OECD.

Znaczącym elementem w funkcjonowaniu Katedry była w tym czasie również działalności studenckiego Koła Naukowego Ekonomiki Przemysłu Okrętowego, (później nazwanego, już za czasów sprawowania nad nim opieki przez Prof. P. Antonowicza: KNEPO – Business Club), którego opiekunem był dr Z. Sadkowski. Niezwykle aktywna działalność studentów w tym Kole powodowała, że było one wielokrotnie wyróżniane nie tylko w ramach Wydziału i Uczelni, ale także całego akademickiego środowiska Wybrzeża. Koło zostało wyróżnione nagrodą Czerwonej Róży - jako najlepsze studenckie koło naukowe uczelni Trójmiasta.

W pierwszej dekadzie bieżącego wieku miało miejsce poszerzenie działalności naukowej i dydaktycznej o problematykę zarządzania wartością przedsiębiorstw. Inicjatorem tego kierunku działalności był prof. L. Pawłowicz. Problematyka ta stała się przedmiotem artykułów naukowych pracowników Katedry, elementem programu dydaktycznego, a wreszcie i realizowanych do chwili obecnej konferencji naukowych. Była on także początkiem naszej stałej współpracy z Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, pod przewodnictwem Prof. Andrzeja Hermana.

W tym okresie Katedra była jednym z nielicznych ośrodków w kraju, wdrażających problematykę analizy wartości do oceny działalności przedsiębiorstw. Ten kierunek badawczy wprowadzony został do programu zajęć dydaktycznych i jest w nich do dnia dzisiejszego obecny. Od 2001 roku organizowane są coroczne konferencje  naukowe z cyklu „Zarządzanie Wartością”, których zakres tematyczny ewoluuje wraz ze zmianami w gospodarce globalnej i krajowej.

Istotnym nurtem badawczym, realizowanym przez pracowników Katedry od początku jej powołania, są badania sektorowe związane z przemysłem okrętowym. Jednym z zagadnień z tego zakresu był realizowany przez pracowników Katedry międzynarodowy projekt w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL, pt. EUROSTER (Partnerstwo na rzecz rozwoju zdolności adaptacyjnych pracowników przemysłu okrętowego). Program ten był częścią partnerstwa ponadnarodowego „Skills of the Shipyard Employees”. W tym okresie specjalność dydaktyczna pod nazwą „Ekonomika przedsiębiorstw” uległa likwidacji, a pracownicy Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw zaproponowali samodzielnie realizowaną specjalność „Zarządzanie rozwojem przedsiębiorstwa” oraz wspólnie z innymi jednostkami organizacyjnymi Wydziału specjalność „ Zarządzanie małą firmą” (inicjatorem tej specjalności była dr M. Czerwińska), następnie - Zarządzanie jakością i Środowiskiem (inicjatorem specjalności była prof. Małgorzata Wiśniewska) i „Zarządzanie w turystyce” (którego organizacją zajmowała się dr R. Płoska).

Dzięki inicjatywie dr J. Sadkowskiej, (która rozpoczęła pracę w Katedrze w 2000 roku) w 2008 roku uruchomione zostały, cieszące się bardzo dużym zainteresowaniem, studia podyplomowe z zakresu zarzadzania projektami. Ich działalność stała się podstawą do napisania przez wielu pracowników Katedry monografii pt. „Zarządzanie projektami. Wybrane aspekty”, Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego.

W latach 2002 – 2005 na funkcję Prodziekana Wydziału Zarządzania powołana zostaje dr J. Pioch. W roku 2003 stopień doktora uzyskuje dr Ewa Malinowska, pogłębiając swoje zainteresowania w zakresie towaroznawstwa i zarządzania jakością w przemyśle rolno-spożywczym. W 2006 roku stopień doktora uzyskuje dr Joanna Próchniak (zatrudniona na stanowisku asystenta w 2000 roku), która rozwija w ramach Katedry problematykę offshoringu i inshoringu oraz funduszy poręczeń kredytowych.

W roku 2006 roku na emeryturę odchodzi Prof. Z. Pawlak, a jego kierownictwo obejmuje najpierw Prof. W. Nierzwicki następnie Prof. M. Wiśniewska, która także w tym roku uzyskuje stopień naukowy doktora habilitowanego. W Zakładzie  prowadzone są prace z zakresu koncepcji, modeli, systemów, metod i narzędzi zarządzania jakością oraz zarządzania środowiskowego oraz innych systemów zarządzania o charakterze pokrewnym.

W 2003 roku odchodzi z Katedry Prof. L. Pawłowicz i z dniem 1.10.2003 roku zostaje kierownikiem Katedry Bankowości na Wydziale Zarządzania UG. Kierownictwo zakładów obejmują wówczas: dr M. Chmielewski - Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw, dr M. Czerwińska - Zakład Małej Firmy, a także dr R. Płoska - Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw Okrętowych.

W roku 2004 roku grono pracowników Katedry powiększa się o dwóch pracowników, najpierw w stopniu magistra a później doktora. Są nimi obecny Prof. Paweł Antonowicz (broni doktorat w 2006 roku, zaś stopień doktora hablilitowanego uzyskuje w 2016 r.) oraz dr Alicja Antonowicz (doktorat broni w 2008 roku). Rozwijają Oni problematykę naukową Katedry o zagadnienia systemów wczesnego ostrzegania w prognozowaniu upadłości przedsiębiorstw (dr P. Antonowicz) i współpracy przedsiębiorstw w oparciu o franchising (dr A. Antonowicz).

W 2006 roku prof. J. Bieliński zostaje wybrany Prorektorem Uniwersytetu Gdańskiego ds. Finansów i Rozwoju (w czasie kadencji pełni także funkcję przewodniczącego Uniwersyteckiej Komisji Finansowej, będącej organem Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich). Prof. J. Bieliński w 2007 roku uzyskuje tytuł profesora nauk ekonomicznych. Po zakończeniu kadencji Prorektora, zostaje wybrany Dziekanem Wydziału Zarządzania. Funkcję tę pełni przez dwie kolejne kadencje, tj.  do roku 2016.

W roku 2009 roku do zespołu katedry dołącza dr M. Szymańska-Brałkowska, która zostaje zatrudniona na stanowisku adiunkta w Zakładzie Zarządzania Jakością i Środowiskiem.

W tym okresie szczególne wyróżnienia spotkały dr P. Antonowicza, który kilkakrotnie został wybrany przez studentów najlepszym wykładowcą na Wydziale Zarządzania UG, a w 2009 roku otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska im. Jana Uphagena dla młodych naukowców. Pracownicy Katedry pełnili ważne funkcje w strukturach Unii Europejskiej. Prof. J. Bieliński był w latach 2007 – 2016 delegatem Polski w Komisji Konsultacyjnej ds. Przemian w Przemyśle (CCMI) przy Komitecie Ekonomiczno-Społecznym, a dr M. Czerwińska w latach 2006-2009 pełniła funkcję przedstawiciela Polski w ramach Grupy Doradców ds. udziału SME w ramach VII Programu Ramowego przy Komisarzu Europejskim w Brukseli.

W kolejnym dziesięcioleciu ukształtowana się bardzo wyraźna specjalizacja naukowa pracowników Katedry. I tak P. Antonowicz rozwija badania nad upadłością przedsiębiorstw, A. Antonowicz zajmuje się problemami franczyzy, J. Bieliński specjalizuje się w badaniach sektorowych, związanych z gospodarką morską (szczególnie przemysł okrętowy), M. Czerwińska zajmuje się czynnikami rozwoju małych przedsiębiorstw, M. Chmielewski problematyką czynników kształtujących wartość przedsiębiorstwa i wyceną zarówno przedsiębiorstw jak i zarządzaniem projektowym, P. Nogal-Meger - rolą nieuczciwej konkurencji w działalności przedsiębiorstw (w 2018 roku broni pracę doktorską na ten temat), J. Pioch - zarządzaniem wartością przedsiębiorstw, R. Płoska - problemami etycznymi funkcjonowania przedsiębiorstw (społeczną odpowiedzialnością biznesu - CSR), J. Próchniak - finansowaniem działalności przedsiębiorstw oraz zarządzaniem wartością, J. Sadkowska - rolą innowacji w przedsiębiorstwach i zarządzaniem projektami, E. Malinowska - systemami zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności, M. Szymańska Brałkowska – koncepcją green lean management, zaś M. Wiśniewska - problematyką jakości i bezpieczeństwa, w szczególności w sektorze rolno-spożywczym oraz modelami doskonalenia jakości w obszarze usług medycznych.

Ważnym wydarzeniem naukowym tego okresu było równięż przyznanie książce dr hab. P. Antonowicza, prof. UG pod tytułem: „Bankructwa i upadłości przedsiębiorstw. Teoria – praktyka gospodarcza – studia regionalne” pierwszego miejsca w kategorii na najlepszą książkę naukową Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego (w roku akademickim 2014/2015), która była także nominowana w 2015 roku przez Dziennik Gazetę Prawną w konkursie na najlepszą książkę, promującą wiedzę ekonomiczną w Polsce. 

Szczególną inspiracją dla pracy naukowej pracowników Katedry są wspomniane wyżej, corocznie organizowane konferencje z zakresu "Zarządzania wartością". Zagadnienia te stanowią podstawę do pisania artykułów naukowych, publikowanych corocznie w czasopiśmie wydziałowym „Zarządzanie i Finanse”. W latach 2010 - 2014 z inicjatywy dr P. Antonowicza organizowane były, przy współpracy członków koła naukowego studentów KNEPO Business Club, cztery edycje Ogólnopolskich Konferencji Młodych Naukowców pod tytułem: "Współczesne dylematy funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstw - teoria i praktyka”.

W tym okresie dynamicznie rozwijane są także badania związane z problematyką jakości i ochrony środowiska. Pracownicy Zakładu Zarządzania Jakością i Środowiskiem podejmują problematykę jakości usług opieki zdrowotnej, jakości szkolnictwa wyższego, szczególnie metod pomiaru poziomu tej jakości. Organizują cykliczną konferencję pt. „Jakość, bezpieczeństwo, ekologia w sektorze rolno-spożywczym”, adresowaną zarówno do producentów, organizacji konsumenckich, jak i naukowców.

Ważną w działalności naukowej Zakładu jest współpraca międzyuczelniana z Katedrą Zarządzania Jakością i Towaroznawstwa Politechniki Gdańskiej i dwukrotne (w 2012 i 2015) współorganizowanie konferencji międzynarodowych, pt. „Quality and Its Applications”.

Przejawem aktywności tego Zakładu są między innymi publikacje o charakterze monografii, podręczników, artykułów naukowych publikowanych w znaczących czasopismach o zasięgu międzynarodowym. Na szczególne wyróżnienie zasługują publikacje Prof. M. Wiśniewskiej. Zakład prowadzi także działalność związaną z promocją idei zarządzania jakością wśród organizacji na Pomorzu, czego dowodem jest współpraca dotycząca Pomorskiej Nagrody Jakości. Pracownicy Zakładu opiekują się także pracami i projektami Koła Naukowego QualiTeam UG oraz, przy wsparciu Konsulatu Honorowego Republiki Islandii i współpracy z Uniwersytetem w Akureyri w Islandii, stypendialnym konkursem PISCES, nagradzającym studentów zainteresowanych problematyką jakości i zrównoważonego rybołówstwa.

Istotnym osiągnięciem Katedry jest fakt, iż w roku 2019, prof. M. Wiśniewska została powołana na II kadencję do grona członków Komitetu Nauk Towaroznawczych przy Polskiej Akademii Nauk.

Wobec braku zainteresowania studentów oraz malejącej współpracy z przeżywającymi problemy polskimi stoczniami, w 2016 roku ulega likwidacji Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw Okrętowych, a Zakład Ekonomiki Przedsiębiorstw zostaje zmieniony na Zakład Rozwoju Przedsiębiorstw, którego kierownikiem zostaje Prof. P. Antonowicz.

Z punktu widzenia zmian personalnych niezwykle istotnym w rozwoju Katedry są lata 2016 i 2018. W 2016 roku stopień doktora habilitowanego uzyskuje P. Antonowicz. Zostaje On także wybrany Prodziekanem ds. nauki i studiów niestacjonarnych Wydziału Zarządzania UG. W tym samym roku (2016) niezwykle prestiżową nagrodę w ogólnopolskim konkursie Polska Nagroda Jakości w kategorii „Nauka” otrzymuje Prof. UG M. Wiśniewska. W roku 2016 na emeryturę odchodzi dr Maria Richert, wykładowczyni specjalizująca się w problematyce ochrony środowiska, zatrudniona od 1992 roku w ówczesnym Zakładzie Technologii Produkcji Przemysłowej i Ładunkoznawstwa. W 2018 roku kończy pracę w Katedrze dr J. Pioch, na emeryturę odchodzi Prof. J. Bieliński - dotychczasowy kierownik Katedry. Od 1 października 2018 kierownikiem Katedry Ekonomiki Przedsiębiorstw zostaje dr hab. P. Antonowicz, prof. UG. W Katedrze zaczyna pracę na stanowisku asystenta mgr Jędrzej Siciński. Ważnym wydarzeniem w roku 2017 jest uzyskanie przez M. Wiśniewską tytułu profesora nauk ekonomicznych. W tym samym roku prof. M. Wiśniewska otrzymuje za swoją monografię pt. Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem II nagrodę w konkursie na najlepszą książkę naukową Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego. W roku 2019, po raz kolejny zostaje powołana do Kapituły Polskiej Nagrody Jakości oraz do Komitetu Jakości i Normalizacji przy Krajowej Izbie Gospodarczej.

W roku 2018 na emeryturę odchodzą pełniący niezwykle ważne role pracownicy naukowo – techniczni Katedry. Są to pracujący w Katedrze od lat sześćdziesiątych XX wieku: mgr Mieczysław Pokusa, wywodzący się jeszcze z pracowni technicznej Instytutu Ekonomiki i Organizacji Produkcji oraz Maria Tysarczyk pracująca w Katedrze blisko 40 lat. Od grudnia 2018 r. pracę administracyjną w sekretariacie KEP rozpoczyna lic. Justyna Poniewierska.

Historię KEP spisał w dniu 01.10.2019 r. Prof. zw. dr hab. Jerzy Bieliński